استاد علوي (آزيز)

قاعده يقين (درس روز دوشنبه 17-9-93)

دومين شرط از شرايط عمل به استصحاب اين است كه شك ما شك در بقاء متيقن باشد نه شك در يقين سابق ،و از اينجا است كه راه استصحاب از قاعده ديگري كه بناي آن شك در يقين سابق است جدا مي شود، به اين قاعده جديد قاعده يقين يا شك ساري گفته مي شود.قاعده یقین، به معنای حکم بهبقای یقین سابق و از بین نرفتن آن به سبب سرایت شک بعدی به آن است؛ به بیان دیگر،هنگامی که به وجود چیزی یقین حاصل شود و سپس در زمانی دیگر تردید شود که آیا درهمان زمان گذشته انعقاد و شکل گیری آن یقین، صحیح بوده است یا خیر، طبق قاعدهیقین، به صحت انعقاد یقین سابق حکم می‌شود؛ برای مثال، کسی که در روز پنج شنبه به نجاست لباسخود یقین دارد و سپس در روز جمعه، در یقین سابق خود به نجاست در روز پنج شنبه شکمی‌نماید، بر اساس این قاعده، به صحت یقین سابق خود حکم می‌نماید.

در قاعده یقین، زمان شک (روزجمعه) و زمان یقین (روز پنج شنبه) تفاوت دارد، اما مشکوک (متعلق شک) و متیقن(متعلق یقین) از نظر زمانی اتحاد دارند، که در مثال بالا هر دو (متیقن و مشکوک)«نجاست لباس در روز پنج شنبه» است.

در مورداین که قاعده یقین حجیت دارد یا نه، اختلاف است؛ مشهوراصولیون اعتقاد دارند شک لاحق به یقینگذشته سرایت کرده و آن را از بین می‌برد، به همین دلیل قاعده یقین حجت نیست.
درمقابل، برخی به حجیت قاعده یقین و عدم اضمحلال یقین گذشته اعتقاد دارند، به ایندلیل که « اخبار لا تنقض » قاعده یقین را در بر می‌گیرد؛اما نظر مشهور این است که این اخبار، شامل قاعده یقین نمی‌شود و دلیل دیگری هم برحجیت آن وجود ندارد.

← نکتهاول
بهقاعده یقین، « شک ساری » نیز گفته می‌شود، زیرا شک لاحقبه یقین سرایت می‌کند و آن را ار بین برده و موجب تبدل و انقلاب یقین، به شک می‌گردد.^]

← نکتهدوم
برخی ازتفاوت‌های استصحاب با قاعده یقین به قرار ذیل است:
۱. زمان شک و یقین در استصحاب یکی است، ولی در قاعدهیقین این دو زمان، یکی نیست؛
۲. زمان مشکوک و متیقن در قاعده یقین یکی است، اما دراستصحاب تفاوت دارد.